آیا برای صادرات ۳۴۴ میلیارد دلاری به همسایگان آماده ایم ؟

به گزارش راهبرد صادرات، سهم کشورمان از واردات هزار و ۷۱۹ میلیارد دلاری ۱۵ کشور همسایه ایران در سال ۲۰۲۳ حدود ۱.۶ درصد بوده در صورتی که برای رسیدن به هدف گذاری رهبر معظم انقلاب که ۲۰ درصد این بازار است فاصله بسیاری داریم .

همواره در سه دهه گذشته، دولت ها بر توجه به تجارت خارجی به ویژه توسعه صادرات غیر نفتی به عنوان یکی از ضروریات کشور تاکید داشتند و تلاش هایی هم برای توسعه صادرات انجام شده است که همین امر منجر شده تا صادرات دو یا سه میلیارد دلاری اوایل دهه هفتاد به ۵۴ میلیارد دلار در سال ۱۴۰۱ برسد و هریک از دولت ها هم با رشد تولید کیفی، ایجاد زیر ساخت های مرتبط به زنجیره های ارزش و تولید، مانند کالاهای پر مزیت از فولاد تا پتروشیمی و …شرایط را برای ورود به بازارهای مختلف فراهم کنند و فعالان اقتصادی نیز در این مسیر با تلاش های مجاهدانه بسیاری از نقاط کم توان دولت ها را جبران کرده و در رشد ۱۵ برابری صادرات نسبت به دهه هفتاد، نقش سازنده ای را ایفا کردند.

رهبر معظم انقلاب هم در سال های اخیر ضمن تاکید بر رشد اقتصادی مبتنی بر تولید ملی، بازارهای صادراتی را هم جهت با تولید داخل و ایجاد اشتغال دانسته و در این میان ضمن تاکید بر توجه به توانمند سازی داخلی و مولفه های اقتصاد مقاومتی بر مزیت ویژه جغرافیای کشور، با کلید واژه هایی مانند توسعه ترانزیت تا ۵۰ میلیون تن در سال، رشد صادرات، افزایش همکاری های منطقه ای و سیاست توجه به همسایگان، امنیت مشترک بدون حضور بیگانگان بارها در سخنرانی ها و دیدارهای خود با مسئولین و مردم توجه سیاستگذاران را معطوف آن کردند.

از آنجا که در آغاز راه دولت چهاردهم قرار داریم و این دولت نیز با شعار اجرای برنامه ها و اسناد بالادستی ، اجرای برنامه هفتم توسعه و پیاده سازی منویات رهبر انقلاب در کارزار انتخاباتی شرکت کرده و رئیس دولت چهاردهم در نشست هایی هم که با تجار و فعالین اقتصادی داشته رویکرد خود را تلاش برای توسعه تولید و حمایت از تجارت و توسعه آن اعلام کرده ، می توان انتظار داشت دولت بر موضوع تجارت به ویژه رشد صادرات غیر نفتی قدم های جدی بردارد.

بر همین اساس در این یادداشت به بررسی آماری تجارت ۱۵ کشور همسایه در سال ۲۰۲۳ و سهم صادرات کشورمان در سال ۱۴۰۲ با همسایگان و اینکه اگر بنا باشد ۲۰ درصد از بازار کشورهای همسایه را در دولت چهاردهم هدف گذاری کنند باید به چه میزان از صادرات برسیم‌.

میزان تجارت همسایگان ایران دررسال ۲۰۲۳

مجموع تجارت ۱۵ کشور همسایه ایران در سال ۲۰۲۳ سه هزار و ۷۳۰ میلیارد دلار بوده که ۲۰۱۱ میلیارد دلار آن صادرات این کشورها و یک هزار و ۷۱۹ میلیارد دلار آن هم سهم وارداتشان بوده است، که اگر بنا باشد ۲۰ درصد از نیازهای این ۱۵ کشور هدف گذاری صادراتی ما باشد پس باید به ۳۴۴ میلیارد دلار صادرات اندیشید، برنامه ریزی کرد و با تقویت توان تولید و با ایجاد ظرفیت های مناسب برای آینده ای نه چندان دور در مسیر رسیدن به آن به صورت شبانه روزی تلاش کرد.

پنج کشور مهم تجاری در همسایگی ایران

امارات متحده عربی با ۹۳۷ میلیارد دلار تجارت خارجی بزرگترین بازار منطقه است که ۴۸۸ میلیارد دلار صادرات و ۴۴۹ میلیارد دلار واردات داشته است ، روسیه با ۷۲۸ میلیارد دلار تجارت خارجی( ۴۲۴ میلیارد دلار صادرات و ۳۰۴ میلیارد دلار واردات )، ترکیه با ۶۱۸ میلیارد دلار (۲۵۶ میلیارد دلار صادرات و ۳۶۲ میلیارد دلار واردات ) ، عربستان با ۵۳۳ میلیارد دلار ( ۳۲۲ میلیارد دلار صادرات و ۲۱۱ میلیارد دلار واردات ) و عراق با ۲۱۲ میلیارد دلار (۱۱۶ میلیارد دلار صادرات و ۹۶ میلیارد دلار واردات ) به ترتیب پنج بازار بزرگ تجاری در بین کشورهای همسایه ایران هستند .

پس از این پنج کشور قزاقستان با ۱۳۹ میلیارد دلار(۷۸.۵ صادرات و ۶۰.۷ واردات ) ، قطر با ۱۲۸.۵ میلیارد ( ۹۷.۵ صادرات و ۳۱ میلیارد واردات )، کویت با ۱۲۳ میلیارد دلار ( ۸۵.۵ میلیارد دلار صادرات و ۳۷.۵ میلیارد دلار واردات ) ، عمان با ۹۹ میلیارد دلار ( ۳۶.۴ میلیارد دلار صادرات و ۶۲.۷ میلیارد دلار واردات ) ، پاکستان با ۷۹ میلیارد دلار ( ۲۸.۵ میلیارد دلار صادرات و ۵۰.۵ میلیارد دلار واردات ) ، آذربایجان با ۵۱.۲ میلیارد دلار ( ۳۳.۹ میلیارد دلار صادرات و ۱۷.۳ میلیارد دلار واردات ) ، بحرین با ۴۰.۶ میلیارد دلار ( ۲۵.۲ میلیارد دلار صادرات و ۱۵.۴ میلیارد دلار ) ، ارمنستان با ۲۱ میلیارد دلار ( ۸.۵ میلیارد دلار صادرات و ۱۲.۳ میلیارد دلار واردات ) ، ترکمنستان با ۱۳.۵ میلیارد دلار( ۱۰ میلیارد دلار صادرات و ۳.۵ میلیارد دلار واردات ) و افغانستان با ۷ میلیارد دلار ( ۹۰۳ میلیون دلار صادرات و ۶.۱ میلیارد دلار واردات ) در رتبه های ششم تا پانزدهم از لحاظ میزان تجارت خارجی در بین ۱۵ کشور همسایه ایران هستند.

چرایی دوری از نقطه مطلوب

اگر زیرساخت های لازم در کشور از چند دهه گذشته برای ورود به ۲۰ درصد بازار نیازهای این کشورها فراهم می بود از یکهزار و ۷۱۹ میلیارد دلار واردات این کشورها می بایست ۳۴۴ میلیارد دلار از ایران تامین می‌شد که به دلایل داخلی که سهم بالایی در این ناکامی دارد و هم دلایل منطقه ای و بین المللی مانند نظام سلطه و منازعات و چالش های بین المللی این میزان با وجود اینکه هم ظرفیت های کشور و هم نیازهای طرف مقابل را می توان به واسطه اشتراکات ، ارتباطات و تعاملات تاریخی برشمرد و فرصت نجات بخش اقتصاد ایران دانست اما تا کنون رویایی دست نیافتنی بوده است.

رویایی که فقط ۲۸ میلیارد و ۲۸۸ میلیون دلار آن محقق شده که همین میزان نزدیک به ۵۷ درصد از ۴۹.۲ میلیارد دلار صادرات غیر نفتی کشور در سال ۱۴۰۲ را به خود اختصاص داده و حتی برخی زبان به گله می گشایند که چرا صادرات به همسایگان اولویت است و سهم صادرات با آنها بیش از سایر کشورها است غافل از اینکه همین میزان هم فقط ۱.۶ درصد از واردات کشورهای همسایه ما به شمار می رود.

زمان برای رسیدن به هدف ۲۰ درصد تانین نیلزهای همسایگان پرشتاب و با سرعت در حال گذر است و با وجود شتاب نسبی دولت سیزدهم در تجارت خارجی و ثبت حد نصاب ۵۴.۲ میلیارد دلاری در صادرات غیر نفتی کشور ، باید همه بخش های حاکمیتی ، فعالان و دوستداران کشور به سرعت ، شبانه روزی و پرتلاش در افزایش کمی و کیفی تولید و نهایتا صادرات کوشش کنیم و موانع صادرات و آنچه به حکمرانی بر می گردد کنار گذاشته شود و دولت با تسهیلگری در حوزه های مختلف و تشویق عملی روحیه کارآفرینی و تولید صادراتی سیاست تولید پرتیراژ ، با کیفیت و رقابتی بر اساس نیاز بازارهای هدف به ویژه کشورهای همسایه را دنبال کند، نیمه خام فروشی بعضی محصولات جای خود را به محصول نهایی دهد، بسته بندی مناسب و بازار سنجی دقیق جایگزین فروش فله ای و بی برنامه شود و بسیج جوانان با اراده و میهن دوست که سرمایه اصلی کشور هستند و بهره گیری از توان، خلاقیت و تخصص آنها در دستور کار قرار گیرد .